Τετάρτη 17 Αυγούστου 2016

Γιατί οι μητέρες φιλάνε τα μωρά τους;



Απόγευμα Τρίτης, της πρώτης Τρίτης του Αυγούστου.
Περπατώ προς το Ιατρείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ρεθύμνου που βρίσκεται στο κέντρο της παλιάς πόλης, κρυμμένο μέσα σε ένα στενάκι πίσω από τη Μητρόπολη. Ο ήλιος γλύφει με τις πύρινες γλώσσες του τα ντουβάρια των σπιτιών. Η σκιά των κτιρίων μοιάζει να μου κρύβεται, καθώς λόγω της ζέστης, πλησιάζω τα σπίτια για να βρεθώ στην ανακουφιστική αγκαλιά της. Παρόλο που η μέρα έχει αρχίσει να συρρικνώνεται χρονικά, ο απογευματινός ήλιος δε σου αφήνει περιθώρια παιχνιδιών με τις ακτίνες του.

Πρόκειται για το απόγευμα που αφιερώνουμε στο θηλασμό. Κάθε μήνα, την πρώτη του Τρίτη, στις 6 το απόγευμα, μαζευόμαστε για να συζητήσουμε, να  παρακολουθήσουμε προβολή-παρουσίαση από το κομπιούτερ με «βιντεάκια» και να μοιραστούμε νέα και ιστορίες, εκπαιδεύοντας έτσι έγκυες, λεχώνες αλλά και όποιον άλλον ενδιαφέρεται για το θηλασμό. Το είχα ανάγκη, για να μπορώ να κοιμάμαι λίγο πιο ήσυχος, ότι τουλάχιστον κάνουμε μια προσπάθεια ενημέρωσης σχετικά με αυτό το Θεϊκό δώρο, το μητρικό γάλα. Να μπορεί όποια μητέρα το επιθυμεί να εφοδιαστεί με στοιχειώδης γνώσεις για να αντιμετωπίσει τις όποιες κακοτοπιές. Ειδικά στην εκκίνηση που είναι τόσο σημαντική!

Τα πρώτα λεπτά στη ζωή του ανθρώπου αποτελούν την «ευαίσθητη φάση» για το θηλασμό. Το βρέφος είναι προγραμματισμένο από τη φύση να θηλάσει, όμως κινδυνεύει να «επαναπρογραμματιστεί» και τελικά να μην τα καταφέρει. Προτεραιότητά του αποτελεί η επιβίωση και έτσι, αν αντί για το στήθος του προσφέρουμε μπιμπερό, θα αλλάξει ρότα, και αντί να ρουφά με δύναμη πιέζοντας ταυτόχρονα με τη γλώσσα για να βυζάξει το γάλα της μητέρας του, θα κλείσει σχεδόν το στοματάκι του και η γλώσσα, από «γκάζι» του θηλασμού θα γίνει «φρένο» στη βίαιη ροη του μπουκαλιού. Η συνέχεια; Συνήθως το μωρό δαγκώνει τη θηλή της μητέρας του. Ειδικά εάν εκείνη δε ξέρει πώς να πιάσει σωστά το μικρό της και το στήθος της. Αν δεν της δείξει κάποιος τον τρόπο για να φέρει το μωρό της  προς το στήθος, να το δελεάσει πειράζοντας με την άκρη της θηλής της το πάνω χείλος του για να ανοίξει διάπλατα το στοματάκι του σαν να χασμουριέται. Αν δε γνωρίζει ότι φέρνουμε το μωρό προς το στήθος και όχι το αντίστροφο, ώστε με το που ανοίγει διάπλατα το στόμα του να βυθιστεί μεγάλο μέρος του στήθους και η θηλή να καταλήξει βαθιά στο στόμα του μωρού εκεί που ο ουρανίσκος του είναι μαλακός και έτοιμος να την δεχθεί χωρίς να την τραυματίσει. Η μάνα που δε γνωρίζει τα μικρά μυστικά του θηλασμού, σκύβει προς το μωρό της, πιάνει το στήθος σαν να είναι τσιγάρο (κάποιος μάλλον της το έδειξε λάθος) και μόλις το μωρό ανοίξει το στόμα του εκείνη δοκιμάζει να χώσει την άκρη της θηλής της μέσα στο άνοιγμα. Το νεογέννητο, στην προσπάθεια του να φάει, κλείνει σαν τανάλια τα σαγόνια του και εγκλωβίζει τη ρόγα της μαμάς του, όπως πριν λίγο του είχαν δώσει τη ρόγα του μπιμπερό. Συνήθως ο πόνος είναι έντονος, συχνά το μωρό πληγώνει τη θηλή και ο θηλασμός δεν είναι αποτελεσματικός. Η μητέρα απογοητεύεται, το ιατρικό προσωπικό αγχώνεται μήπως και το μωρό πάθει υπογλυκαιμία ή αφυδάτωση, καταφεύγοντας στον «σωτήρα» μπιμπερό, στο οποίο, τι ειρωνεία, οφείλουμε το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ταλαιπωρίας. Δόθηκε στην αρχή για  να είμαστε σίγουροι ότι κάτι ήπιε το μωρό και το αποτέλεσμα, μια ανεκπαίδευτη μάνα να κινδυνεύει να μη μπορεί να θηλάσει τελικά το μωρό της.

Όσο αναλογίζομαι ότι οι παλιότερες μαίες έχουν προφτάσει την πρακτική του να αφήνουμε το νεογέννητο χωρίς να πιεί τίποτα για τις πρώτες εικοσιτέσσερις ώρες της ζωής του. Ούτε ζαχαρόνερο, ούτε χαμομήλι, ούτε αγελαδινό ή κατσικίσιο γάλα, ούτε καν το γάλα της μάνας του. Παγκόσμια πρακτική, μας την είχε αναφέρει ο εκπληκτικός «γκουρού» του θηλασμού Jack Newman, όταν τον φιλοξενήσαμε στη Θεσσαλονίκη για να μας μεταλαμπαδεύσει λίγη από την πείρα του με το θηλασμό. Το έλεγξα αργότερα με τη σειρά μου, ρωτώντας φίλες μαίες που όντως το εφάρμοζαν παλιότερα. Εικοσιτέσσερις ώρες χωρίς να δώσουν τίποτα στα νεογέννητα! Λες και τότε, όχι πολύ παλιά, πριν μόλις τρεις ή τέσσερις δεκαετίες, θέλαμε να τεστάρουμε τις δυνατότητες του μωρού μας. Αν όντως οι μηχανισμοί επιβίωσης που του έχει προικίσει η φύση είναι αποτελεσματικοί. Κοντά εννιά μήνες μουλιασμένο μέσα στο αμνιακό υγρό, οι ιστοί του είναι κορεσμένοι από το υγρό στοιχείο  για να μπορούν να αντέξουν αρκετές ώρες χωρίς κανέναν ανεφοδιασμό. Αυτό ακριβώς κατόρθωναν τα μωρά μας.

Αν σε αυτή τη γνώση προσθέσεις το γεγονός του ότι το στομαχάκι του νεογέννητου την πρώτη μέρα ζωής χωράει περίπου 7 ml, δηλαδή λιγότερο από ένα κουτάλι της σούπας, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι το μωρό μας μόλις γεννηθεί, δε χρειάζεται τίποτα περισσότερο από το πρωτόγαλα. Πρωτόγαλα ή πύαρ, το υγρό το γεμάτο θρεπτικά συστατικά αλλά και θαυματουργά στοιχεία όπως τα βλαστοκύτταρα. Ναι, τα μαγικά αυτά κύτταρα που κάποιοι γονείς παρασύρονται και χρυσοπληρώνουν για να φυλάξουν από τον πλακούντα, που επίσης τα περιέχει, υποκύπτοντας στο φόβο μήπως και στο επιστημονικής φαντασίας μέλλον τα χρειαστούν για το παιδί τους. Το πρωτόγαλα λοιπόν, εκτός από τα απαραίτητα στοιχεία για την ανατροφή του μωρού μας, τις πρώτες ώρες ζωής του, είναι πλούσιο σε βλαστοκύτταρα. Κάποιοι έχουν το θράσος να το «σνομπάρουν», να περιμένουν την 4η ή την  5η μέρα για να «κατέβει το γάλα»! Θαρρείς και τις πρώτες μέρες θηλασμού η μητέρα δε βγάζει γάλα, επειδή δεν είναι άσπρο, αλλά γκαζόζα!

Όταν γνωρίζεις τα παραπάνω, καθώς και άλλα πολλά σχετικά με την τέχνη και την αξία του θηλασμού, το λιγότερο που οφείλεις να κάνεις είναι να ενημερώνεις. Τι να απαντήσω στην απογοητευμένη λεχώνα που βλέπει το στήθος της να στραγγίζει, όταν μου λέει: « Μα! Εμένα μου είπαν να δίνω 20 λεπτά το ένα στήθος και άλλα 20 λεπτά το άλλο, και αν συνεχίζει το μωρό να πεινάει να του δίνω συμπλήρωμα!», λες και έχουν μετρητή για όλα τα στήθη. Άραγε όντως αγνοούν ότι ο μαστός δεν είναι αποθήκη γάλατος, και ότι παράγει γάλα καθώς το μωρό θηλάζει; Να είναι από λάθος ενημέρωση η εμβόλιμη χρήση συγκεκριμένου γάλατος σκόνη, με το οποίο, μια που αυτό δίνουν στο μαιευτήριο, με αυτό σαν δώρο θα φύγει η οικογένεια;  Άραγε δε γνωρίζουν ότι δίνοντας το γάλα σκόνη, και μάλιστα με ωράριο, δέκα ή είκοσι λεπτά σε κάθε στήθος, υποσκάπτουν το θηλασμό και πως είναι ζήτημα χρόνου να έρθει το τέλος του. Ηχεί τόσο γελοίο αυτό το «επιστημονικοφανές» με τα συγκεκριμένα λεπτά ανά μαστό, για όποιον γνωρίζει ότι η φύση επιλέγει το νεογέννητο βρέφος να ζητά να είναι σχεδόν συνέχεια πάνω στο στήθος, ώστε να τρέφεται με μικρές ποσότητες και συχνά, καθώς ταυτόχρονα διεγείρει τον μαστό για να αυξήσει την παραγωγή του. Οι εταιρείες παραγωγής υποκατάστατων μητρικού γάλατος γνωρίζουν πολύ καλά όλα τα παραπάνω, πατάνε πάνω σε αυτό το απόλυτα φυσικό φαινόμενο και δίνουν αφειδώς το πρώτο κουτί γάλα σε σκόνη, μια που σχεδόν με μαθηματική ακρίβεια η συνέχεια, και η θλιβερή κατάληξη, θα είναι: «ήθελα πολύ να θηλάσω, όμως δεν είχα αρκετό γάλα και μου έφτασε για λιγότερο από δύο μήνες…»

Πέρσι είχα την μοναδική τύχη να ταξιδέψω στην Κούβα, ένα από τα εναπομείναντα φυσικά κοσμήματα του πλανήτη μας. Τα ποσοστά θηλασμού στο τέλος του πρώτου εξαμήνου, ξεπερνούν το 90%! Η γλυκιά Λαιντέλ η  κουβανή που μας φιλοξενούσε, μας απάντησε πολύ φυσικά ότι θήλασε τα δύο της αγόρια μέχρι περίπου τριών χρονών. Όταν αναρωτήθηκα τι γίνεται στην περίπτωση που μια λεχώνα δε θέλει να θηλάσει, με την ίδια αφοπλιστική φυσικότητα μου είπαν ότι κάθε περιοχή έχει μια ομάδα με ψυχίατρο και ψυχολόγο και οργανώνουν μια συνάντηση μαζί της. Αν μετά τη συνάντηση εξακολουθεί να μη θέλει, γίνεται μια δεύτερη εκτίμηση της ψυχολογικής της κατάστασης και αν επιμένει έχοντας σώας τας φρένας, τότε το βρέφος τρέφεται με γάλα δότριας ή γάλα σκόνη. Σε μια χώρα με κουλτούρα θηλασμού, αφού αποκλείσουν οποιοδήποτε παθολογικό αίτιο, φροντίζουν να διερευνήσουν και να αποκλείσουν και οποιαδήποτε ψυχική νόσο που θα οδηγούσε μια μάνα να μην επιθυμεί να θηλάσει το νεογέννητό της. Σε μια χώρα που αγκαλιάζει πραγματικά το θηλασμό, και βάζει σε προτεραιότητα το μωρό και τη μητέρα. Μια χώρα που οικονομικά δεν αντέχει το βάρος στο σύστημα υγείας της από τις ασθένειες που αποδεδειγμένα φέρνει ο μη-θηλασμός.

Στην πατρίδα μας, εφόσον κατορθώσει μητέρα να συνεχίζει να θηλάζει το παιδί της στο δεύτερο χρόνο της ζωής του, αντί να την θαυμάζουμε και να την ενθαρρύνουμε, την πτοούμε με σχόλια του τύπου: «ακόμα θηλάζεις!» ή «και πότε θα του δώσεις κανονικό γάλα;». Απίστευτο και όμως αληθινό, να θεωρούμε «κανονικό» το γάλα άλλου θηλαστικού που έχει υποστεί παστερίωση και επεξεργασία για να προσομοιάσει στο ανθρώπινο, και όχι το γάλα που ρέει από τον μαστό της μητέρας!

Πριν λίγες μέρες, φίλος μου στο facebook, πατέρας μωρού που παρακολουθώ στο ιατρείο μου και βιολόγος στο επάγγελμα, μου έστειλε μέρος ενός κεφαλαίου από βιβλίο ανοσολογίας, όπου εξηγούσε γιατί οι μητέρες φιλάνε τα παιδιά τους, και αντίστοιχα άλλα θηλαστικά όπως οι γάτες και οι σκύλοι, γλύφουν τα μικρά τους. Είναι γνωστό  πλέον σε όλους ότι μέσα από το γάλα της, η θηλάζουσα μητέρα, κληροδοτεί στο παιδί της τα αντισώματα που έχει για όσες λοιμώξεις έχει η ίδια περάσει και για τις οποίες έχει αναπτύξει ανοσολογική μνήμη. Στέλνει δηλαδή, «στρατιώτες» εκπαιδευμένους και εξειδικευμένους να αντιμετωπίσουν μικροοργανισμούς όπως οι ιοί, που στο παρελθόν έχει αντιμετωπίσει η μητέρα και τους γνωρίζει, ώστε να προστατεύσουν το μικρό της. Το να στέλνει όμως αντισώματα κατά του ιού της λοιμώδους μονοπυρήνωσης, της «ασθένειας του φιλιού» όπως την αποκαλούμε χαϊδευτικά από τον τρόπο μετάδοσής της, δεν έχει ιδιαίτερη αξία, μια που το πιθανότερο είναι να έρθει σε επαφή με τον ιό στην εφηβεία του το παιδί. Για να λειτουργεί λοιπόν πιο αποτελεσματικά το σύστημα επιτήρησης και προστασίας της μητέρας προς το μικρό της, φιλώντας το, κάνει μια δειγματοληψία των μικροοργανισμών που τη δεδομένη στιγμή έχει επάνω του το μωρό. Οι «αιχμάλωτοι» μεταφέρονται στους λεμφαδένες της μητέρας, τα στρατόπεδα δηλαδή, όπως οι αμυγδαλές μας, όπου δίνουν σήμα να δημιουργηθούν πολλοί από τους στρατιώτες που εξειδικεύονται στους συγκεκριμένους μικροοργανισμούς. Το γάλα της μαμάς λοιπόν κατακλύζεται με αντισώματα-«κομάντος» που αντιμετωπίζουν τις παρούσες απειλές, όχι γενικά και αόριστα έναν πιθανό επικείμενο κίνδυνο.

Συνηθίζω να αποκαλώ θεές τις μητέρες που θηλάζουν τα μωρά τους, γιατί κατορθώνουν να δωρίσουν στα μικρά τους ένα θαύμα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο ολόκληρος ο Γαλαξίας μας, πήρε το όνομά του, σύμφωνα με τους αρχαίους πρόγονους μας, επειδή δημιουργήθηκε από μερικές σταγόνες γάλα από το στήθος της Ήρας. Ο μύθος θέλει τον Ηρακλή να γεννιέται μετά από μια συνεύρεση του Δία με την Αλκμήνη. Ο Δίας, ξεγέλασε την όμορφη γυναίκα και πήγε μαζί της αφού μεταμορφώθηκε στον άνδρα της. Όταν ο Ηρακλής ήταν βρέφος, ο πατέρας του και βασιλιάς όλων των Θεών θεώρησε απαραίτητο για τον γιό του να θηλάσει θεϊκό γάλα. Πήρε λοιπόν το μωρό Ηρακλή και τον τοποθέτησε πάνω στο στήθος της Ήρας ενώ εκείνη κοιμόταν. Το μωρό άρπαξε το στήθος και άρχισε να θηλάζει με μανία, με την θεά να πετάγεται τρομαγμένη από την ένταση και τη δύναμη του ημίθεου. Ο Γαλαξίας μας δημιουργήθηκε από τον πίδακα θεϊκού γάλατος που κατάβρεξε το σύμπαν καθώς η Ήρα τραβήχτηκε αντανακλαστικά. Για αυτό αν κοιτάξετε τον νυχτερινό ουρανό, διακρίνετε μια λευκή γραμμή σαν από γάλα που πιτσίλισε τον καμβά των αστεριών.

Αυτές τις σκέψεις έχω παρέα καθώς σας γράφω, ξεκλέβοντας ματιές προς το Ρεθυμνιώτικο ουρανό. Διακρίνω την γαλακτόχρωμη φωτεινή γραμμή αστεριών που χιλιάδες χρόνια τώρα θυμίζει ριπή από στάλες γάλα και έχει υμνηθεί από τόσους πολιτισμούς. 


 Να είστε όλοι καλά και τα μωρά μας καλύτερα!